Μια διακεκριμένη Ιεραπετρίτισσα δικαστικός, η κ Κλεοπάτρα Καλλικάκη (Εφέτης Δ.Δ., Δ.Ν.), η οποία περνά πάντα τις καλοκαιρινές διακοπές της στη γενέτειρα της , μας κοινοποίησε μια εξαιρετική ανάλυση –αναφορά στις ποσοστώσεις λόγω φύλου, ως εργαλείο αποκατάστασης της ισότητας στην πολιτική συμμετοχή, θέμα επίκαιρο αυτήν την περίοδο, που οι αυτοδιοικητικές παρατάξεις, προσπαθούν απεγνωσμένα να καλύψουν την ποσόστωση με εκπροσώπους του ωραίου φύλου.
«Επιχειρώντας μια σύντομη ιστορική αναδρομή στη συμμετοχή των Ελληνίδων στο πολιτικό γίγνεσθαι της χώρας, θα διαπιστώσουμε ότι αυτές παρέμειναν για πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα πλήρως αποκλεισμένες από τον δημόσιο βίο», αναφέρει η κ Κλεοπάτρα Καλλικάκη.
«Χρειάστηκαν πολλές δεκαετίες έντονων γυναικείων αγώνων για να μπορέσουν οι Ελληνίδες να αποκτήσουν το δικαίωμα ψήφου, μόλις το 1930. Η πλήρης κατοχύρωση όμως των πολιτικών δικαιωμάτων τους ψηφίστηκε το 1952, με την Ελένη Σκούρα να εκλέγεται πρώτη Ελληνίδα βουλευτής το 1953. Ωστόσο, για πολλές δεκαετίες, ο αριθμός των εκλεγόμενων γυναικών, τόσο στο κοινοβούλιο, όσο και στα όργανα της τοπικής αυτοδιοίκησης παρέμεινε ιδιαίτερα περιορισμένος, κατάλοιπο της διατήρησης στερεοτύπων, αναφορικά με τον παραδοσιακό ρόλο της γυναίκας στην κοινωνία. Η ανάγκη λήψης μέτρων για την αναστροφή της κατάστασης ήταν εμφανής.
Έρεισμα για τη λήψη μέτρων, προς αποκατάσταση της ισότητας μεταξύ των δύο φύλων αποτέλεσε η διάταξη της παραγράφου 2 του άρθρου 116 του Συντάγματος του 1975, μετά την αναθεώρησή του με το Ψήφισμα της 6ης/4/2001 της Ζ΄ Αναθεωρητικής Βουλής, με την οποία για πρώτη φορά τυποποιήθηκε η δυνατότητα να λαμβάνονται θετικά μέτρα για την προστασία των δικαιωμάτων των γυναικών», προσθέτει η Εφέτης κ Κλεοπάτρα Καλλικάκη.
Η έννοια των θετικών μέτρων είχε ξεκινήσει από τις ΗΠΑ, το 1964, με την υιοθέτηση μέτρων “θετικών διακρίσεων” για ορισμένες κατηγορίες κοινωνικών ομάδων, μαύρων, μειονοτήτων ή και γυναικών.
«Στο πλαίσιο της δυνατότητας λήψης θετικών μέτρων για την προστασία των δικαιωμάτων των γυναικών, υιοθετήθηκε, ως μέτρο για την άμεση ενδυνάμωση του ρόλου τους στην πολιτική ζωή, ο θεσμός των ποσοστώσεων λόγων φύλου. Ο θεσμός πρωτοεμφανίστηκε στις Σκανδιναβικές χώρες.
Στην Ελλάδα, το αίτημα των ποσοστώσεων λόγω φύλου προβλήθηκε για πρώτη φορά το 1989. Το συγκεκριμένο μέτρο όμως υιοθετήθηκε μόλις το 2001, για τις αυτοδιοικητικές εκλογές, με τον νόμο 2910/2001, με τον οποίο προβλέφθηκε ότι η συμμετοχή στους συνδυασμούς υποψηφίων συμβούλων από κάθε φύλο έπρεπε να είναι ίση με το 1/3 του συνολικού αριθμού των υποψηφίων κάθε συνδυασμού. Στις βουλευτικές εκλογές η ποσόστωση λόγω φύλου θεσμοθετήθηκε αργότερα, με τον ν. 3636/2008. Σημαντική αλλαγή επέφερε στη συνέχεια ο νόμος 4555/2018, με σχετικές διατάξεις του οποίου αυξήθηκε ο αριθμός των υποψήφιων συμβούλων (δημοτικών, κοινότητας και περιφερειακών) από κάθε φύλο σε ποσοστό 40% του συνολικού αριθμού των υποψηφίων του οικείου συνδυασμού, ενώ αντίστοιχη αύξηση προβλέφθηκε και για τις βουλευτικές εκλογές, με το άρθρο 15 του ν.4604/2019», μας υπενθυμίζει η κ Κλεοπάτρα Καλλικάκη.
Η νομολογία αντιμετώπισε θετικά το μέτρο των ποσοστώσεων.
« Ήδη από το 2003, το Συμβούλιο της Επικρατείας με μια σειρά αποφάσεών του (όπως ΣτΕ 2831, 3027, 3185/2003 κ.α.), έκρινε ότι οι ποσοστώσεις λόγω φύλου είναι συνταγματικά θεμιτές. Η νομολογία αυτή παγιώθηκε και έκτοτε ουδέποτε αμφισβητήθηκε η συνταγματικότητα των σχετικών διατάξεων», αναφέρει η διακεκριμένη δικαστικός.
Με την καθιέρωση των ποσοστώσεων στις βουλευτικές εκλογές, ο αριθμός των Ελληνίδων βουλευτών άρχισε σταδιακά να αυξάνεται.
«Στις βουλευτικές εκλογές του Ιανουαρίου του 2015 το ποσοστό τους αυξήθηκε σημαντικά φτάνοντας το 23%, αν και μειώθηκε κάπως στις επαναληπτικές βουλευτικές εκλογές του Σεπτεμβρίου του 2015, που διενεργήθηκαν βάσει λίστας. Ομοίως στις εκλογές του Μαΐου του 2023 εκλέχθηκαν αρχικά 71 γυναίκες βουλευτές, αριθμός που μειώθηκε ελαφρά κατά τις επαναληπτικές (βάσει λίστας)εκλογές της 25ης Ιουνίου.
Παρόμοια είναι η κατάσταση και στα Νομαρχιακά και Δημοτικά Συμβούλια της χώρας, παρά το ότι ο αριθμός των εκλεγμένων γυναικών αυξήθηκε αρκετά το 2002 (μετά την εφαρμογή του μέτρου της ποσόστωσης) σε σχέση με τις προηγούμενες εκλογές του 1998. Ακόμη όμως πιο δυσοίωνη εμφανίζεται η κατάσταση σε σχέση με τα ανώτατα αξιώματα, όπως αυτό του Δημάρχου και Περιφερειάρχη, για τα οποία βέβαια δεν προβλέπεται κάποια ποσόστωση υποψηφίων. Έτσι, στις αυτοδιοικητικές εκλογές του 2019, εκλέχθηκαν μόλις 17 γυναίκες Δήμαρχοι σε 331 συνολικά Δήμους και μόνο μία γυναίκα Περιφερειάρχης (έναντι 12 ανδρών). Συγκριτικά δε με άλλες χώρες, η Ελλάδα φαίνεται να κατέχει πολύ χαμηλή θέση παγκοσμίως, ευρισκόμενη στην 106η θέση, όσον αφορά τον συνολικό αριθμό των γυναικών στο Κοινοβούλιο», τονίζει η κ Κλεοπάτρα Καλλικάκη.
Από τα πιο πάνω στοιχεία καθίσταται εμφανές ότι 20 περίπου έτη μετά την πρώτη εφαρμογή των ποσοστώσεων στη χώρα μας, η κατάσταση φαίνεται να παραμένει στάσιμη, γεγονός που αναγκαία οδηγεί σε αναζήτηση και άλλων λύσεων.
«Η ουσιαστική αντιμετώπιση του ζητήματος της υποεκπροσώπησης των γυναικών σε πολιτικές θέσεις ασφαλώς προϋποθέτει τον εντοπισμό των αιτίων, στα οποία οφείλεται αυτή. Το European Women’s Lobby αναφέρει ως τέτοια αίτια : την έλλειψη εμπιστοσύνης των γυναικών στον εαυτό τους, τη θέση τους σε μη εκλόγιμη θέση (σε εκλογές βάσει λίστας), την κουλτούρα της χώρας, τη μικρή χρηματοδότηση που τους παρέχεται, τη φροντίδα της οικογένειας, που τους έχει ανατεθεί. Τα μέτρα δε, τα οποία προτείνονται προς ενίσχυση της πολιτικής συμμετοχής των γυναικών, ενόψει των πιο πάνω αιτίων, διακρίνονται σε έμμεσα, δηλαδή αυτά που επικεντρώνονται σε άλλους τομείς της κοινωνικής ζωής (εκπαίδευση, κοινωνικοποίηση, παρεμβάσεις στη διαμόρφωση της οικογενειακής ζωής κλπ.) και άμεσα, δηλαδή όσα σκοπεύουν απευθείας στην πολιτική συμμετοχή (ποσοστώσεις υποψηφίων ή εκλεγμένων αντιπροσώπων ή ισότιμη αντιπροσώπευση με εναλλαγή ανδρών, γυναικών σε λίστα κλπ.).
Είναι γεγονός ότι η θεσμοθέτηση των ποσοστώσεων στους συνδυασμούς των υποψηφίων στη χώρα μας, αλλά και η κατάφαση της συνταγματικότητάς τους αποτέλεσε ένα σημαντικό βήμα στην ενίσχυση του πολιτικού ρόλου των γυναικών. Ωστόσο, παράλληλα με το συγκεκριμένο μέτρο, είναι αναγκαία η λήψη και άλλων ενισχυτικών μέτρων (έμμεσων ή και άμεσων), προκειμένου η επιδίωξη της ισότητας να μην εξαντλείται στην τυπική καταγραφή ορισμένου αριθμού υποψηφίων στα ψηφοδέλτια, προς επίτευξη της ουσιαστικής συμμετοχής των γυναικών στο πολιτικό γίγνεσθαι της χώρας, που αποτελεί και το ζητούμενο σε ένα αντιπροσωπευτικό δημοκρατικό πολίτευμα, όπως αυτό της χώρας μας», καταλήγει η Ιεραπετρίτισσα Εφέτης κ Κλεοπάτρα Καλλικάκη.
ΝΙΚΟΣ ΠΕΤΑΣΗΣ
